BLOG | Comenius' stedentrip
Comenius heeft tijdens zijn verblijf in Nederland diverse steden bezocht. Wat deed hij daar en met wie had hij contact? Jan Henneman en Pieter Goedhart geven in dit blog een toelichting op hun onderzoek naar Comenius’ stedentrip.
Van de Wereld van Comenius naar de steden die hij in ons land bezocht
De nieuwe vaste tentoonstelling Mundus Comenii in het Comenius Museum geeft een uniek beeld van leven en werk van Comenius. Op de digitale wandkaart van deze Wereld van Comenius zijn alle steden te zien die hij in Europa bezocht of waar hij contacten had. In ons land waren dat Amsterdam, Arnhem, Breda, Den Haag, Franeker, Groningen, Kampen, Leiden, Leeuwarden, Rotterdam en Utrecht.
Wat heeft Comenius met deze steden en wat hebben deze steden met hem? Antwoorden op vragen als deze zouden de Wereld van Comenius kunnen aanvullen. In verschillende steden wordt er in archieven en bibliotheken al onderzoek naar gedaan, in Leiden en Groningen bijvoorbeeld door studenten. Zij zullen wat ze gevonden hebben in essays beschrijven. Deze worden gebundeld en uitgegeven door het Comenius Museum in Naarden en Pegasus in Amsterdam. Studenten neerlandistiek aan universiteiten in Praag, Bratislava, Brno en Olomouc zullen de alternerende Tsjechisch/Slowaakse vertaling verzorgen. De bundel verschijnt eind maart volgend jaar ter gelegenheid Comeniusdag 2022.
De grote uitdaging is te weten te komen of er in archieven en bibliotheken in ieder van deze steden iets over het verblijf, het bezoek en/of de contacten van Comenius te vinden is. En ook over belangstelling voor Comenius nadien tot de dag van vandaag, want ook daarvoor is plaats in de essays. Zo is uit kranten en archieven bekend, dat prof. dr. Frantisek Drtina in november 1920 lezingen over Comenius heeft gegeven in steden die hij ooit had bezocht. Deze Tsjechoslowaakse viceminister van Onderwijs en Volksopvoeding was toen in ons land ter gelegenheid van de 250ste sterfdag van Comenius. Hij schonk de stad Amsterdam de eerste steen voor een Comeniusmonument op het Valeriusplein dat er uiteindelijk nooit gekomen is. Over dat monument schreven wij onlangs een verhaal dat hier te vinden is.
Comenius reisde via Rotterdam naar Engeland. Een toneelstuk van hem werd in Rotterdam vertaald en prof. Drtina hield er zijn lezing in de Lutherse kerk. De organisatie was in handen van een Comeniuscomité en in de Kunstkring vond een kleine maar fijne tentoonstelling plaats van boeken van Comenius. Dit is allemaal op het internet te vinden. Maar we zoeken nog naar iemand die verder speurt en het essay Comenius en Rotterdam wil schrijven.
Ook vonden we nog niemand die zich over Comenius’ bezoek aan Breda wil buigen. Hij overhandigde er zijn oproep Engel van de Vrede aan de delegaties bij de onderhandelingen over de Vrede van Breda. Een van de glazen panelen in het mausoleum van Comenius herinnert hieraan.
In Arnhem en Kampen werden boeken van Comenius gedrukt, en in Kampen zijn aardig wat boeken over Comenius verschenen. Mocht u zich aangesproken voelen hiernaar onderzoek te doen, of naar Comenius’ contacten met Franeker en Leeuwarden of kent u mensen die dat kunnen doen, aarzelt u dan niet contact met ons op te nemen. Hetzelfde geldt voor Breda en Rotterdam. Zo kunt u bijdragen aan het vullen van hiaten in de kennis over Comenius’ bezoeken van en contacten met steden in ons land.
Jan C. Henneman (jc.henneman@hotmail.com, tel.: 0644209297)
Pieter J. Goedhart (mail@pjgoedhart.nl, tel.: 0622589222)